تێگیشتن لە سییەکان و ڕۆڵی سەرەکییان

سییەکان بەشێکی گرنگ و سەرەکی لە سیستەمی هەناسەدانن. ئەوان پێک دێن لە کۆمەڵە ئەندام و شانە کە یارمەتیدەدەن هەناسەدان ڕووبدات. دوو ئەرکی بنچینەییان ئەمانەن:

1. هێنانەژوورەوەی ئۆکسجین بۆ ناو جەستە، کە خانەکان بێ زۆری پێویستیان پێیە.

2. کردنەدەرەوەی دوانەئۆکسیدی کاربۆن، کە مادەیەکی پاشماوەیە و دەبێت لە جەستە دەربکرێت.

لە ناو سییەکاندا ملیۆنان کیسەی بچووک هەیە بە ناوی سیکڵدانۆچکە، وەک ئەو جێگەیەی ئاڵوگۆڕی نێوان ئۆکسجین و دوانەئۆکسیدی کاربۆن ڕوودەدات. سییە تەندروست بنمای وزە، ڕوونی بیرکردنەوە و چالاکییە جەستەییەکانن، بەڵام وەک هەر ئەندامێکی دیکە، لەگەڵ هەڵکشانی تەمەن گۆڕانکارییان تێدا ڕوودەدات.

چۆن ئەرکی سییەکان لە تێپەڕبوونی تەمەن گۆڕان دەکات؟

سییەکان لە تەمەنی 20 تا 25 ساڵ دەگەەن باشترین کارایی خۆیان. پاشان لە نزیکەی 35 ساڵیەوە، توانایان ووردە ووردە کەم دەبێت و ئەمە گۆڕانکارییەکی سروشتی و ئاسایییە.

بڕی هەوای سیی و توانای کڕژبوون بە تێپەڕبوونی کاتدا دەنووردێت. زانیارییە پزیشکییەکان پیشان دەدەن کە زۆرجار کەمبوونەوەی توانای سییەکان پەیوەندی بە سیستەمی دڵ و خێنبەرەکان هەیە، نەک تەنها سییەکان.

گۆڕانکارییە جەستەییەکان لە سییەکان لەگەڵ تێپەڕبوونی تەمەن

1. سیکڵدانۆچکەکان لاستیکییان کەم دەبێت

بە تێپەڕبوونی تەمەن، سیکڵدانۆچکەکانی سییەکان وەک خۆڕاوی دەبن و توانای کشانیان کەم دەبێت. ئەمە:

• فراوانی ئاڵوگۆڕنی گازەکان کەم دەکات

• سییەکان دەخاتە ناچار بۆ کارکردنی زیاتر

• دەبێتە هۆی هەناسەسواریکردن لە کاتی چالاکی جەستەیی

2. لاوازیی ناوپەنچک

دیافراگم یان ناوپەنچک، ماسولکەی سەرەکی هەناسەدانە و لەگەڵ تەمەن لاواز دەبێت. ئەمە وادەکات:

• هەناسەدان قورس‌تر بێت

• قووڵی هەناسەدان کەمتر بێت

• لەکاتی چالاکی ماندوویی زیاتر بێت

ڕاهێنانی هەناسەدان و بەهێزکردنی ماسولکەکانی ناوپەنچک یارمەتیدەدەن ئەم کێشە کەمتر بێت.

3. رەقبوونی قەفەسەی سینگ و ئێسکەکان

ئەندامە ئێسکییەکان و کڕکڕاگەکان لەگەڵ تەمەن رەقتر دەبن و نەرمییان کەم دەبێت. ئەمە:

• فراوانبوونی سییەکان سنووردار دەکات

• هەناسەدان دەکاتە نەرمترو نەقوول‌تر

• نیشتوونی ناگۆنجاو چاوەڕوانی ئەم کێشە دەکات

4. ڕەنگی سییەکان تۆختر دەبێت لە تێپەڕبوونی کاتدا

سییەکانی منداڵ سپی و باوەن، بەڵام لەگەڵ ساڵان:

• ڕەنگەکانیان تۆختر دەبێت

• کۆبوونەوەی پێسکەرە ژینگەیی و غوبار دەبێتە هۆی

• دەردەکەوێت بە شتێکی سروشتی، بەڵام نیشانەی بەرکەوتنی پێسکەرەکانیش دەبێت

ئەو فاکتەرەی پێشبینکراو گەشەی پیربوونی سییەکان خێراتر دەکەن

• جگەرەکێشان و دووکەڵی دەستی دوو

• پێسکەرەکانی هەوا

• نەخۆشییە درێژخایەنەکان

• ژیانێکی ناچالاک

• غوبار، کەماوە و ماددە کیمیایی

• شێوازی ژیان و نیشتوونی ناگۆنجاو

چاودێری و گۆڕاندنەوەی ئەم فاکتەرە یارمەتیدەدات سییەکانتان پەرەسەندتر بمەنن.

چۆن سییەکانمان بپارێزین لەگەڵ هەڵکشانی تەمەن؟

1. دوورکەوتنەوە لە جگەرەکێشان و پێسکەرەکان

جگەرەکێشان سەرچاوەی سەرەکی زیانی سییەکانە. تەرککردنی:

• توانای سیی باشتر دەکاتەوە

• ریسک کەم دەکات

• سوودی گەورەی هەناسەدان هەیە

2. چالاک بون و بەردەوام ڕاهێنان

ڕاهێنان:

• ماسولکەکانی هەناسەدان بەهێز دەکات

• فراوانی سیی باشتر دەکات

• توانای هەناسەدان زیاد دەکات

• کورتبوونی هەناسە کەم دەکات

3. ڕاهێنانی هەناسەدانی قووڵ

هەناسەدانی قورس:

• لاستیکیی سییەکان دەپارێزێت

• ئاڵوگۆڕنی ئۆکسجین باشتر دەکات

• فشاری ناوخۆ کەم دەکات

4. هەوای ناوماڵ پاک بگرە

• خاوێنکەرەوەی هەوا بەکاربهێنە

• پەڕگەکانی هەوا پاک بکەرەوە

• کەمکردنی مۆم و بخورد

• هەواگۆڕکێی بەردەوام

5. خواردنی باش بۆ سییەکان

خواردنی دەوڵەمەند بە دژەئۆکسیدانت:

• تووەکان

• سەوزەکان

• جینجەر و زەردەچەوە

• چەرەزات

• ماهیی ئۆمێگا-3

کەی دەبێت بڕۆیت بۆ پزیشک؟

• هەناسەسواریکردنێکی ماوەدرێژ

• کۆکەی درێژخایەن

• ماندوویی لە کاتی چالاکی

• گۆڕان لە شێوازی هەناسەدان

دۆزینەوەی خێرای کێشەکانی سیی دەگرێتەوە لە گەشەی زیانبەخش.

باش هەناسە بدە، باش بژی

پیربوون سروشتییە، بەڵام چۆنیەتی پیربوون لە دەستی خۆماندایە.
بە زانینی گۆڕانکارییەکان و چاککردنی هەڵسوکەوت، دەتوانیت سییەکانت بپارێزیت و ساڵانی زۆر بە هەناسەدانێکی باش بژی.

لەیادت بێت: هەناسەت ژیانتە — پاشگیری پێبکە.